Ihesa(II): Irati Jimenez eta Paul Celan

Askok Izurengandik ihes egin nahi genuen pasa den astean, busti egiten gintuen odoletik ihes egin, erantzule ginen odol isuri horretatik urrun egon. Berriro Izu, Joseph Conrad-ek hain ondo deskribatu zuena, Izu irrazional hori, geroago Frank Coppolak marea gorri bihurturik Apocalipsis Now filmean azaldu ziguna.
Gizaki xume baten apokalipsia.
Irati Jimenez-en artikulua irakurri nuen Berria egunkarian. Berak ere ihes egin nahi zuen odol-itsaso horretatik eta, etsita, euskarriren baten bila zebilelarik, Benedetti beharbada ? galdetzen zuen.
Iratirekin nago baina koldarragoa naiz. Kanpoko errealitatetik ihes egin dut aurre egin gabe. Nik ere ez dut nahi odolez eraturiko aberririk, ez dut nahi holako zibilizaziorik. Nik ere ez dut nahi odol beltzez beteriko kalizarik. Baina, bitartean, salmodiatzen jarraituko dut, gure aurretikoek Arrosario Santuaz egiten zuten eran, Paul Celan-en poema:

Egunsentiko odol beltza iluntzean edaten dugu
Eguerdian eta goizean edaten gauez edaten dugu
Edaten eta edaten dugu
Hobia zulatzen dugu airean han ez dago estutasunik
Gizon bat bizi da etxean berak sugeekin jolasten du berak idazten du
Idazten du iluntzean Euskadira zure ile beltza Maddalen
Idazten du eta etxeko atarira irteten da eta izarrek dir-dir egiten dute....

Ihesa (I)

El amanecer es tu cuerpo y todo

lo demás todavía pertenece a la sombra.

J.A.Valente

The Wild Bunch

Asteartean, astean zehar pantaila txikian ikusten ari garen horrenbeste zaramatik ihes egiteko, artelan bikaina eskaini digu pantaila handian Bilboko FAS zineklubak: Sam Peckinpah zinegile estatubatuarraren The Wild Bunch (Talde Basatia).
Zineaz, berriz, usadio zaharrean gozatzeko parada: jatorrizko bertsioan eta pantaila handi-handian.

Gaur, berriz, usadio zaharrean tamaltzeko aukera dugu: jatorrizko bertsioan eta pantaila handi-handian: Arrasaten.

Sam Peckinpah.en filmaren izenburua eta eszenak etorri zaizkit burura.

Herri batera, zaldiz, ustezko soldadu taldea heltzen ari da. Kamerak behetik haien plano bikaina ematen digu. Trostan sartzen dira eta herriko jendearen atentzioa erakartzen dute. Ume-multzo baten ondoan pasatzen dira eta hauek, une batez, jolasteari utzi eta irribarretsu begiratzen diete. Jolasa deigarria haiena ere!: eskorpioi pare bat inurritegi baten erdian eusten dute. Ume gaixoak, konturatu gabe, jainkoen lana egiten ari dira, mundu lurtarraren patua zuzenduz. Azkenean, suaren bidez, izaki guztiak suntsituko dituzte.

Maider Ziaurriz, Jose Luis Otamendi, Koldo Izagirre eta Elhuyar hiztegia

Oreka galtzen hasten denean irakurri gabe dudan liburu-pila, baten bat hartu eta irakurketari ekiten diot. Atzo bizkar gorri-beltz erakargarriko bat aukeratu nuen: Koldo Izagirreren Sua nahi, Mr.Churchill? 2005ko Azaroan argitaratua.
Liburuko orrien artean fotokopia pare bat aurkitu nuen.
Batean 2005ko Abenduaren 27an Berrian agerturiko Maider Ziaurriz-en liburuaren kritika (literarioa) irakurri nuen: “..Haren prosa oso landua da, esaldiak nahierara taxutu ditu, eta hizkuntza jasoa erabili, baina euskal irakurle normalak duen gaitasunaren gainetik dago oso liburu hau, eta batzuetan zail egiten da irakurtzea, hiztegia lagun izan ezean behintzat. Eta horrek, bistan da, nekagarri egiten du..”
Bigarren fotokopian hurrengo egunean (hau azkartasuna!) eta egunkari berean Jose Luis Otamendik kritikaren kritika (literarioa?) agertu zen: "...Kritika jarduera jaso eta duintzat daukat. Hala ere, bidean ageri diren zenbait koska eta zulo tarteko, itxaropena galtzen dut boladatan. Iritzia libre da, beldurra eta beste hainbat jarrera eta sentimendu bezalaxe..." "...Astebetetsuko epean Sua nahi, Mr. Churchill? narrazio liburuari bi tarte eskaini zaizkio egunkari honetan, neuri zein zein baino iraingarriago iruditu zaizkidanak pasarte batzuetan..."

Halakoak irakurri ondoren, burura borborrean zetozkidan pentsamenduak uxatu nituen eta Elhuyar hiztegia on-line jartzea erabaki nuen, badaezpada. Eta...mila deabru! ez zuen funtzionatzen. Borobil batzuk, marra batzuk, hemen eta han agertu baina ez zebilen.
Zer egin? 3000 Hiztegia erabiltzea? Ez, mesedez! 2,250 kg-ko totxoa erabiltzea? Ez, arren! Aro digitalean gaude!
Telefonoz adituei galdetu nien berehala eta, kasu hauetan erabiltzen duten handikeriaz, azalpena eman zidaten:
Nabigatzailea da zure arazoa: IE6-z (Internet Explorer 6) funtzionatzen zizuena IE7-z (berriagoa) ez. Informatikaren eta Microsoft-en misterioak.
Erremedioa: Deskargatu Firefox nabigatzailea (adibidez hemen, debalde eta 2 minututan). Behar duzunean exekutatu (sakatu ikonoa –Lurra inguratzen duen azeria-), sartu betiko Elhuyar hiztegiaren orrialdean eta kito.

Prest nago. Horra noa Sua nahi, Mr. Churchil?!

Heriotza eta Dontzeila

Asteburuon Música Musika jaialdian Schubert austriarraren lanez gozatzeko aukera izan dugu Euskalduna jauregian.
Entzungai izan genituen lanen artean mintza gaitezen atzo birritan interpretatu zenaz: ”Heriotza eta Dontzeila”. Izan ere, lehendabizi Wunterberg-eko orkestari entzun genion Mahler egindako adaptazioa eta gero Prazak kuartetoari Schubert-ek sortu zuen lan hutsa 1824an, gehiketarik gabe. Liluragarriak biak badira ere, aukeratzekotan lehenengoa aukeratuko nuke: ikaragarri gozo eta ondo interpretaturik.
“Heriotza eta Dontzeila” gai mitikoa da, pinturan asko erabilitakoa: Ondoko koadroa, izenburu bera daukana, Dureroren diszipulua izan zen Hans Baldung-ek sortu zuen XVI mendearen hasieran.
Koadroan agertzen den eszena beldurgarriak Ariel Dorfman argentinarrak 1992an idatziriko liburura eramaten gaitu “La Muerte y la Doncella” izenburukoa ere, torturaren kontrako manifestu hunkigarria. Diktadurapean dagoen Hegoamerikako herrian mediku batek emakume atxilotu bat bortxatzen du behin eta berriz Schubert-en “Heriotza eta Dontzeila” melodia entzuten duen bitartean.
Alferkeriak liburuaren bilaketa edota irakurketa oztopatzen badizkigu, ikus-entzunezko baliabideek lagundu ahal digu zeren Roman Polanskik, liburuan oinarriturik, film zirraragarria zuzendu baitzuen. Zein handi den Polanski! Sigourney Weaver eta Ben Kingsley izan ziren aktoresa-aktore nagusiak gizakien ilunpetako murgiltze honetan.

Tortura. Nola uler daiteke gizakia torturatzaile bihurtzea? Zer daukate buruan poliziek komisaldegi batean gau eta egun atxilotu bat torturatzen dutenean? Zer pasatzen zaie burutik 500 egunetan zulo batean pertsona bat mantentzen dutenei? Zerk bultzatzen dio ume talde bati -azken bolada honetan famatua izan den baina betidanik existitu den- bulling-a egitera? Zer poztasun gaixo lortzen du gizakiak egoera hauetan?